Hệ Thống Chống Sét Lan Truyền Là Gì? FAQ Thiết Bị Chống Sét Lan Truyền

Trong thời đại hiện nay, các thiết bị điện tử và hệ thống điện đóng vai trò quan trọng trong mọi công trình từ nhà ở, văn phòng cho đến nhà xưởng và hệ thống điện mặt trời. Tuy nhiên, nguy cơ hư hỏng do sét đánh lan truyền hay quá áp lưới điện luôn tiềm ẩn, gây thiệt hại lớn về tài sản. Giải pháp hiệu quả và phổ biến nhất chính là lắp đặt hệ thống chống sét lan truyền. Bài viết dưới đây tổng hợp các câu hỏi thường gặp về thiết bị chống sét lan truyền, giúp bạn dễ dàng hiểu rõ và lựa chọn giải pháp bảo vệ tối ưu.

Hệ thống chống sét lan truyền là gì?

Hệ thống chống sét lan truyền là việc sử dụng các thiết bị chuyên dụng (gọi là SPD – Surge Protective Device) để bảo vệ các thiết bị điện và bao gồm bãi tiếp đất ( hệ thống tiếp địa). hệ thống bảo vệ khỏi sự gia tăng điện áp đột ngột (gọi là xung sét) lan truyền trên đường dây dẫn điện, dây tín hiệu. sẽ chuyển hướng dòng điện đột biến do sét gây ra xuống bãi tiếp đất một cách an toàn, trước khi nó kịp phá hỏng các thiết bị nhạy cảm.

Thiết bị chống sét lan truyền là gì?

Thiết bị chống sét lan truyền (SPD) là thiết bị bảo vệ điện tử, giúp ngăn chặn dòng điện xung sét lan truyền vào hệ thống điện, từ đó bảo vệ các thiết bị điện tử khỏi hư hại.

Nguyên lý hoạt động của hệ thống chống sét lan truyền là gì?

Nguyên lý hoạt động của thiết bị chống sét lan truyền rất đơn giản nhưng hiệu quả. Ở điều kiện điện áp bình thường, SPD hoạt động như một mạch hở, không ảnh hưởng đến hoạt động của hệ thống.

Khi có xung điện áp cao đột ngột xuất hiện trên đường dây, các linh kiện bên trong SPD (thường là Metal Oxide Varistor – MOV) sẽ ngay lập tức thay đổi trạng thái, trở thành một đường dẫn có điện trở cực thấp. Dòng điện đột biến sẽ ngay lập tức được truyền thẳng xuống hệ thống tiếp địa, thay vì đi vào thiết bị cần bảo vệ. Khi xung điện áp trở lại bình thường, SPD sẽ tự động quay về trạng thái ban đầu.

Hệ thống chống sét lan truyền gồm những gì?

Một hệ thống chống sét lan truyền hoàn chỉnh và hiệu quả thường bao gồm ba thành phần chính:

• Thiết bị cắt sét (SPD): Là “trái tim” của hệ thống, có nhiệm vụ chuyển hướng dòng sét. SPD được chia thành nhiều loại (Type 1, Type 2, Type 3) để lắp đặt ở các vị trí khác nhau, từ tủ điện tổng đến gần thiết bị cuối cùng.
• Hệ thống tiếp địa: Là nền tảng quan trọng, có vai trò tản năng lượng sét một cách an toàn xuống đất. Hệ thống tiếp địa phải được thi công đúng tiêu chuẩn với điện trở đất càng thấp càng tốt. Nếu không có hệ thống tiếp địa, SPD sẽ không thể hoạt động.
• Dây dẫn thoát sét: Dùng để kết nối SPD với hệ thống tiếp địa. Dây dẫn cần có tiết diện đủ lớn, được đi thẳng và ngắn nhất có thể để đảm bảo hiệu quả thoát sét.

Tại sao cần lắp đặt chống sét lan truyền?

Vì sét đánh hoặc quá áp lưới điện có thể phá hủy các thiết bị điện tử nhạy cảm như máy tính, TV, hệ thống camera, inverter solar… Lắp hệ thống chống sét lan truyền giúp giảm thiểu rủi ro hỏng hóc và cháy nổ.

Tại sao cần thiết bị chống sét lan truyền?

Những rủi ro khi không có bảo vệ:

• Hư hỏng thiết bị điện tử đắt tiền (máy tính, tivi, điều hòa)
• Mất dữ liệu quan trọng
• Nguy cơ cháy nổ từ quá tải điện
• Chi phí sửa chữa/thay thế cao

Đặc biệt cần thiết cho:

• Khu vực có hoạt động sét cao
• Thiết bị công nghiệp, y tế, viễn thông
• Trung tâm dữ liệu, máy chủ, datacenter
• Hệ thống điện mặt trời, camera an ninh

Có những loại thiết bị chống sét lan truyền nào?
Có 3 cấp chính:

• Type 1: Thiết bị cắt sét năng lượng lớn 10/350µs, lắp tại đầu nguồn.
• Type 2: cắt sét xung lan truyền 8/20µs, lắp trong tủ phân phối.
• Type 3: Bảo vệ thiết bị cuối cùng (thiết bị điện tử, thiết bị nhạy cảm).

Lắp đặt thiết bị chống sét lan truyền ở đâu là hiệu quả nhất?

Vị trí lắp đặt SPD phụ thuộc vào loại thiết bị và mức độ bảo vệ yêu cầu. Theo nguyên tắc bảo vệ theo tầng, SPD nên được lắp đặt tại:

• Tủ điện tổng (MDB, MSB): Lắp SPD Type 1 để cắt phần lớn năng lượng sét từ bên ngoài vào.
• Tủ điện nhánh (DB): Lắp SPD Type 2 để bảo vệ các nhánh phụ tải.
• Gần thiết bị cần bảo vệ: Lắp SPD Type 3 cho các thiết bị điện tử nhạy cảm như máy tính, thiết bị y tế, hệ thống âm thanh.

Khi nào cần bảo trì và thay thế thiết bị chống sét lan truyền?

Thiết bị chống sét lan truyền cũng có tuổi thọ và cần được kiểm tra, bảo trì định kỳ (thường là 6 tháng đến 1 năm/lần). Hầu hết các SPD hiện đại đều có cửa sổ chỉ thị trạng thái (xanh/đỏ hoặc xanh/trắng).

• Màu xanh: Thiết bị đang hoạt động tốt.
• Màu đỏ (hoặc màu khác): Thiết bị đã hỏng và cần được thay thế ngay lập tức.

Ngoài ra, cần thay thế SPD sau khi xảy ra một sự kiện sét đánh lớn gần khu vực, ngay cả khi chỉ thị vẫn còn màu xanh, để đảm bảo khả năng bảo vệ tối ưu.

Hệ thống chống sét lan truyền có thể dùng chung tiếp địa với các hệ thống khác không?

Có thể. Tiếp địa của hệ thống chống sét nên được nối chung với các hệ thống khác ( tiếp địa an toàn, tiếp địa trạm điện, tiếp địa điện nhẹ) tại thời điểm xảy ra xung sét để đảm bảo nguyên tắc đẳng thế. Và không thể đấu chung tại hộp đo điện trở của hệ thống chống sét trực tiếp ( chống sét đánh thẳng)

Thiết bị chống sét lan truyền khi cắt sét có ảnh hưởng đến thiết bị điện không?

Không. Khi có xung điện áp cao đột ngột xuất hiện trên đường dây, các linh kiện bên trong SPD (MOV) sẽ ngay lập tức thay đổi trạng thái, trở thành một đường dẫn có điện trở cực thấp. Dòng điện đột biến sẽ ngay lập tức được truyền thẳng xuống hệ thống tiếp địa. Hành động này diễn ra trong vòng nano giây nên sẽ không ảnh hưởng gì tới hoạt động của thiết bị điện khác.

Sự khác biệt giữa chống sét đánh thẳng và chống sét lan truyền?

• Chống sét đánh thẳng: Bảo vệ công trình khỏi sét đánh trực tiếp được lắp đặt ngoài trời và nơi cao nhất của ngôi nhà, sử dụng kim thu sét dẫn sét xuống đất.
• Chống sét lan truyền: Bảo vệ thiết bị điện khỏi sét gián tiếp (dạng sóng 8/20µs), lắp SPD ở tủ điện tổng. Hai hệ thống bổ trợ nhau; chống sét đánh thẳng không đủ nếu thiếu SPD.

Cách lắp đặt thiết bị chống sét lan truyền?

• Vị trí: Type 1 ở tủ chính; Type 2 ở bảng phân phối tầng; Type 3 gần thiết bị (PLC, máy tính).
• Kết nối: Song song giữa pha-trung tính/đất; đảm bảo hệ thống tiếp địa <10Ω hoặc < 4Ω
• Lưu ý: Chọn SPD phù hợp điện áp hệ thống 1 pha hay 3 pha, kiểm tra định kỳ 1-2 năm.

Khi nào cần lắp chống sét lan truyền?

Nên lắp đặt khi công trình có nhiều thiết bị điện tử quan trọng, khu vực thường xảy ra sét đánh, hoặc hệ thống điện mặt trời, nhà xưởng, văn phòng có giá trị tài sản cao.

Cách chọn thiết bị chống sét phù hợp?

Các thông số quan trọng:

1. Dòng xả danh định (In): Khả năng chịu đựng dòng sét – càng cao càng tốt (20kA đến 150kA)
2. Điện áp làm việc lớn nhất (Uc): điện áp làm việc tối đa thiết bị cho phép Uc > 275V
3. Điện áp làm việc: Phải phù hợp với lưới điện (220V/380V)

Dấu hiệu cần thay thiết bị chống sét lan truyền?

• Đèn báo chuyển sang đỏ/tắt
• Có mùi cháy khét
• Biến dạng vật lý

Hy vọng qua bài viết này, bạn đã có cái nhìn tổng quan và chi tiết hơn về tầm quan trọng của hệ thống chống sét lan truyền. Việc đầu tư vào một giải pháp bảo vệ phù hợp không chỉ là hành động giữ gìn các thiết bị điện tử giá trị, mà còn là một khoản đầu tư thông minh cho sự an toàn và ổn định lâu dài của cả ngôi nhà hay doanh nghiệp. Đừng chờ đến khi sự cố xảy ra, hãy chủ động trang bị các giải pháp bảo vệ ngay hôm nay để có được sự yên tâm tuyệt đối.